توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری، علاوه بر حمایت‌های مادی و زیرساختی، نیازمند سازوکارهای قانونی شفاف و قائده‌مند است. وجود قوانین و اسناد بالادستی یک رکن اساسی در ترویج گفتمان فناوری، نوآوری و رونق شرکت‌های دانش‌بنیان است.

اما گام بعدی و مهمی که حتی می‌تواند فراتر از خود قانون اهمیت داشته باشد، وجود الزام‌ها و آیین‌نامه‌های مشخص به منظور تضمین اجرای بندهای قانون است. قانون جهش تولید دانش بنیان و قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز یکی از قوانین اثربخش و راه‌گشا در مسیر توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری است که با حمایت و نقش آفرینی دستگاه‌های مختلف، آیین‌نامه اجرایی آن برای تحقق اولویت‌های قانون، تصویب شد.

آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان در سال 1391 توسط هیات وزیران به تصویب رسیده بود، در قانون جهش تولید دانش بنیان، اصلاحاتی بر روی قانون مذکور پیش بینی شده بود، لذا در این راستا، هیات وزیران تغییراتی در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان اعمال نمودند. از جمله این تغییرات، افزودن وظایف شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان و تغییراتی در کارگروه شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان می باشد.

شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان

مطابق قانون جهش تولید دانش بنیان، شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان متشکل از رئیس جمهور (رئیس شورا)،¬ معاون علمی و فناوری رئیس جمهور (نایب رئیس شورا)، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر جهاد کشاورزی و چهار نفر از اعضای کمیسیون های آموزش، تحقیقات و فناوری، صنایع و معادن، اقتصادی و کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست به انتخاب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر تشکیل خواهد شد.

هرگونه استفاده از مزایا، امتیازات و تسهیلات عنوان شده در قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان برای شرکتها و مؤسسات دانش بنیان، پس از انطباق با اهداف مندرج در این قانون و متناسب با ویژگی ‌ها و انواع آنها، توسط هر یک از اعضاء جهت تصویب به شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان ارائه می ‌گردد. همچنین کلیه دستگاههای مجری این قانون موظف هستند مزایا، امتیازات و تسهیلات خود در حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش بنیان را به منظور بررسی انطباق با اهداف مندرج در این قانون، به شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان اطلاع رسانی کرده و در صورت تشخیص عدم انطباق و مغایرت، نسبت به توقف و در صورت کوتاهی نسبت به انجام آن اقدام کنند.

دبیرخانه شورای راهبری فناوری¬ها و تولیدات دانش بنیان در معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور تشکیل و جلسات آن شورا حداقل ماهی یکبار برگزار می شود.

وظایف این شورا در آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان، مواردی از جمله سیاستگذاری در خصوص نحوه تشخیص و حمایت از شرکت های دانش بنیان و نظارت بر اجرای قانون، سیاستگذاری در راستای توسعه اقتصاد دانش بنیان و رفع موانع، تقویت و توسعه شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان، تصویب و ابلاغ طرح های اولویت دار اقتصاد دانش بنیان مرتبط با اقلام راهبردی و طرح های توسعه توانمندی های فناورانه و تولید داخل در حوزه های فعالیت دستگاه های اجرایی تعیین شده است.

همچنین از دیگر وظایف شورا که در این آیین‌نامه ذکر شده می‌توان به بررسی و تصویب برنامه های حمایتی دستگاه های اجرایی در انطباق با اهداف قانون و قانون جهش تولید دانش بنیان و تعیین تکالیف آن ها در حمایت و توسعه و بهره-گیری از ظرفیت شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تعیین اهداف کمّی اجرای قانون و تعیین مأموریت دستگاه های اجرایی در تحقق شاخص های اقتصاد دانش بنیان اشاره کرد.

این شورا با هدف پیشنهاد سیاست ها و اقدامات اجرایی و تدوین ساز و کار لازم برای اجرای قانون و مقررات مربوط، کارگروه با ترکیب معاون علمی و فناوری رئیس جمهور به عنوان رئیس کارگروه، معاونان وزارتخانه‌ها، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی، همچنین دو نفر صاحب نظر در حوزه شرکت های دانش بنیان و پارک های علم و فناوری به پیشنهاد کارگروه و حکم رئیس کارگروه و یک نفر صاحب نظر به پیشنهاد اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و حکم رییس کارگروه تشکیل می‌شود.

کارگروه شورای راهبری فناوری ها و تولیدات دانش بنیان

براساس آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان، به منظور پیشنهاد سیاست ها و اقدامات اجرایی و تدوین ساز و کار لازم برای اجرای قانون و مقررات مربوط، کارگروه با ترکیب اعضای زیر تشکیل می شود: الف- معاون علمی و فناوری رئیس جمهور (رئیس کارگروه) ب- معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری پ- معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ت- معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ث- معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ج- معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی چ- معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ح- معاون وزیر جهاد کشاورزی خ- معاون وزیر آموزش و پرورش د- معاون رییس سازمان برنامه و بودجه کشور ذ- معاون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ر- رییس هیئت عامل صندوق ز- دو نفر صاحب نظر در حوزه شرکت های دانش بنیان و پارک های علم و فناوری به پیشنهاد کارگروه و حکم رئیس کارگروه ژ- یک نفر صاحب نظر به پیشنهاد اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و نمایندگان سایر دستگاه ها حسب مورد با حق رأی به جلسه دعوت می شوند

بر اساس ماده 6 این آیین‌نامه، کارگروه مذکور موظف شده است تا در چهارچوب سیاست‌های شورا ضمن تدوین حوزه های فعالیت های دانش بنیان و معیارهای تشخیص مصادیق و نظارت بر ارزیابی شرکت های دانش بنیان توسط معاونت نظارت بر عملکرد دستگاه ها و معاونت در ارزیابی و حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تدوین و ارایه گزارش های دوره ای به شورا، موانع و مشکلات توسعه شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و پیشنهاد راهکارهای رفع آنها به شورا را شناسایی کند. همچنین تدوین ساز و کار لازم برای اجرای قانون مقررات مربوط در کنار بررسی برنامه های حمایتی موجود و طراحی برنامه های حمایتی جدید در تعامل با دستگاه های اجرایی در چارچوب اهداف قانون و ارایه پیشنهاد به شورا از دیگر وظایف این شورا به شمار می‌رود.

حمایت‌های مالی پیش بینی شده در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان

در قالب آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان، حمایت‌هایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده و وظایف هر یک از نقش آفرینان و دستگاه‌های اثرگذار در زیست‌بوم فناوری تعیین شده است. بر همین اساس، صندوق نوآوری و شکوفایی خدمات مالی، تسهیلاتی و یا خدمات غیرمستقیم مبتنی بر تأمین مالی را، تعریف و اجرایی خواهد کرد.

به منظور کاهش خطرپذیری محصولات و خدمات شرکتها و مؤسسات دانش بنیان، بیمه مرکزی ایران مکلف است پوشش بیمه ای مناسب را در مراحل طراحی، تولید، عرضه و بکارگیری این نوع محصولات و خدمات طراحی و ایجاد کند.

به منظور توسعه سرمایه گذاری ریسک پذیر، صندوق برای تأسیس و توسعه شرکتها و صندوقهای سرمایه گذاری ریسک پذیر تا سقف چهل و نه درصد سهام، مشارکت نماید و حداکثر پس از پنج سال سهام خود را واگذار کند.

معافیت های مالیاتی و گمرکی پیش بینی شده در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان

بر اساس این آیین‌نامه و به منظور تکمیل چرخه سرمایه گذاری خطرپذیر و امکان استفاده شرکتها و مؤسسات دانش بنیان از بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار مکلف شده است نسبت به تعیین و تسهیـل ساز و کار عرضـه سهـام شرکتهای دانش بنیان در بازار فرابورس، دستورالعمل های اجرایی لازم را تهیه و ابلاغ کند.

درآمدهای مشمول مالیات شرکتها و مؤسسات دانش بنیان ناشی از قراردادها و فعالیتهای تحقیق و توسعه، تجاری سازی و تولید محصولات و خدمات دانش بنیان به مدت 15 سال از مالیات موضوع ماده (105) قانون مالیات‌های مستقیم معاف هستند.

این شرکت‌ها همچنین از پرداخت هزینه های عوارض و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض صادراتی معاف هستند.

برخی از حمایت های دیگر در این آیین نامه اجرایی

شهرک های صنعتی دولتی و شهرک های فناوری، شهرک های سلامت، شهرک های کشاورزی، پارکهای علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه علم و فناوری و مناطق ویژه اقتصادی موظفند نسبت به اولویت دهی در استقرار شرکتها و مؤسسات دانش بنیان اقدام کنند. همچنین شرکتها و مؤسسات دانش بنیان مجازند مرکز فعالیت خود را در محدوده شهر تهران و دیگر شهرها با رعایت مقررات زیست محیطی مستقر نمایند.

شرکتها و مؤسسات دانش بنیان در مناقصات قراردادهای پژوهشی، فناوری و تجاری سازی و عرضه کالاهای دانش بنیان ساخت داخل دستگاههای اجرایی حائز اولویت هستند. دستگاه اجرایی پس از دریافت تأییدیه صلاحیت شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان، امتیاز ارزیابی کیفی و فنی آنها را با ضریب 2/ 1 (120 درصد)، برای شرکت های دانش بنیان مستقر در مناطق ویژه اقتصادی تا ضریب 5/ 1 (150 درصد) و برای شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه فناوری های مرتبط با بهبود محیط زیست تا ضریب 2 (200 درصد) محاسبه می نماید. برای شرکت های مستقر در پارک های علم و فناوری و مناطق ویژه علم و فناوری تا ضریب 5/ 1 (150 درصد) با تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد قابل افزایش است. همچنین شرکتها و مؤسسات دانش بنیان برای ارایه و فروش محصولات و خدمات دانش بنیان خود در مناقصات دولتی مشمول تخفیف پنجاه درصدی در مبلغ سپرده شرکت در مناقصه می گردند.

دستگاه های اجرایی می توانند در اجرای ماده (6) قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و از محل اعتبارات مصوب مربوط حداقل یک درصد مبلغ خرید کالا یا خدمات با مبدأ خارجی را در راستای تحقیق و توسعه، طراحی، تجاری سازی و ساخت داخل کالا یا خدمات مذکور از طریق شرکتها و مؤسسات دانش بنیان هزینه کنند.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط در اجرای تبصره (2) ماده (1) قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور، فهرست نیازهای فناورانه، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز دستگاه های اجرایی مندرج در قانون مذکور را به شرکتها و مؤسسات دانش بنیان نیز اعلام نماید.

 در اجرای ماده (9‏) قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان اجازه داده می شود واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارکهای علم و فناوری و مناطق ویژه علم و فناوری در جهت انجام مأموریتهای محوله از مزایای قانونی مناطق آزاد در خصوص روابط کار، معافیتهای مالیاتی و عوارض سرمایه گذاری خارجی و مبادلات مالی بین المللی برخوردار گردند.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری

#